Szwecja jest jednym z krajów, gdzie uczniowie w wieku szkolnym mają bezpłatny dostęp do nauczania języka ojczystego (zwanego czasem językiem dziedziczonym), czyli języka swoich nieszwedzkojęzycznych rodziców. O historii tego przedmiotu w Szwecji pisałam we wcześniejszym artykule (znajdziecie go tutaj), natomiast w tym tekście zrelacjonuję Wam pierwszy semestr kursu dla nauczycieli języka polskiego jako języka ojczystego. Jest to podsumowanie modersmålslärarutbildning, które jest oferowane przez uniwersytet w Uppsali (więcej informacji na temat kursu znajdziecie na stronie uniwersytetu).
Kurs trwa trzy semestry i jest całkowicie zdalny. Egzaminy i zaliczenia nie wymagają od uczestników przybycia do Uppsali, więc kurs można ukończyć, przebywając poza Szwecją. W każdym semestrze uczestnicy zaliczają dwa przedmioty warte 5 ECTS. Intensywność kursu ocenia się na 33%, co w praktyce oznacza, że uczestnicząc w nim, możecie studiować też coś innego albo pracować. Pierwszy semestr składa się z przedmiotów Grammatik för modersmålslärare (Gramatyka dla nauczycieli języka ojczystego) oraz Den svenska skolan - vad modersmålslärare behöver kunna (Szwedzka szkoła - co nauczyciel języka ojczystego powinien wiedzieć). Poniżej przedstawię Wam, co wchodziło w skład każdego z tych przedmiotów i na czym polegało ich zaliczenie.
Gramatyka dla nauczycieli języka ojczystego
Przedmiot „Gramatyka dla nauczycieli języka ojczystego" w przypadku języka polskiego opiera się na indywidualnej pracy kursanta. Przedmiot składa się z sześciu lekcji, podczas których powtarzamy różne zagadnienia gramatyczne i zaliczamy testy, wszystko wyłącznie w języku polskim. Wszystkie materiały są zapewnione przez nauczycieli w formie pdf. Poza tym podczas kursu nie ma właściwie żadnego kontaktu z nauczycielem (ani innymi kursantami). My rozwiązujemy testy, komputer i nauczyciel je oceniają. Plan kursu wygląda następująco:
Lekcja 1 - Rzeczownik, Pisownia „ó" i „u"
Lekcja 2 - Czasownik, część I, Pisownia „rz" i „ż”
Lekcja 3 - Czasownik część II, Pisownia „h” i „ch”
Lekcja 4 - Przymiotnik i przysłówek, Pisownia „nie” łączna i rozdzielna
Lekcja 5 - Zaimki i przyimki, Duże i małe litery
Lekcja 6 - Liczebnik , Podstawowe wiadomości o interpunkcji
Na każdą lekcję mamy dwa tygodnie, po których musimy rozwiązać quiz składający się z kilkunastu pytań (jego ocena nie wchodzi w skład oceny końcowej). Co dwie lekcje musimy z kolei rozwiązać punktowany test, który jest podstawą naszej oceny końcowej. Testy i quizy można rozwiązywać tylko raz, ale za to nie mają one ograniczenia czasowego. Oto przykładowe pytania z testów:
1. Ile przypadków jest w języku polskim? Wymień nazwy wszystkich przypadków oraz pytania do nich.
2. Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej poniższe słowa: mężczyzna, przyjaciel, imię, Amerykanin, wąż (gad) i wąż (ogrodowy), źrebię, sędzia itp. - O ile nie jest to trudne zadanie, to po kilku odpowiedziach zaczęło mi się dwoić w oczach od wszystkich ę, ź, ą i łatwo wtedy o literówkę, szczególnie jeśli na co dzień nie pisze się po polsku.
3. Wyjaśnij pojęcia singulare tantum i plurale tantum i podaj przykłady na każde z nich.
4. Przeczytaj tekst, znajdź słowa z „u" i „ó" (lub „ż" i „rz") i wyjaśnij ich pisownię.
5. Jakie typy koniugacji wyróżniamy w języku polskim? Podaj przykłady na każdy z nich.
6. Utwórz imiesłowy przymiotnikowy bierny i czynny oraz przysłówkowy współczesny i uprzedni od następujących czasowników: płacić, czyścić, czytać.
7. Zapisz we właściwy sposób skróty następujących nazw wielowyrazowych: na przykład, między innymi, to znaczy, przed naszą erą itp.
8. Ułóż dwa zdania z przyimkiem w dopełniaczu, dwa zdania z przyimkiem w celowniku, dwa zdania z przyimkiem w narzędniku.
9. Napisz słownie daty w poniższych zdaniach.
Jeśli lubiliście język polski w szkole, to zdanie testów nie sprawi Wam trudności, tym bardziej, że rozwiązuje się je przy domowym komputerze. Ta część kursu jest więc dosyć łatwa do zaliczenia. Poświęcałam jej około 3 godziny co dwa tygodnie (czas na przeczytanie materiału i odpowiedź na pytania testowe). Wadą przedmiotu jest, że nie ma praktycznie kontaktu z nauczycielem (oczywiście można wysłać maila, ale nie ma żadnych, nawet wirtualnych, spotkań). Poza tym umieszczone na stronie kursu materiały nie zawsze zawierają informacje, jakich potem wymaga się podczas testów. Przeszkadzały mi również literówki i błędy w poleceniach i samych testach. Przykładowo, w opisie pisowni z „ż" i „rz" nauczycielka popełniła ortograficzne błędy właśnie z użyciem tych liter. Takie coś nie powinno mieć miejsca, zwłaszcza że ten kurs, raz napisany, wymaga minimalnego wysiłku od nauczyciela. Ciężko z szacunkiem myśleć o nauczycielu ortografii, który sam popełnia ortograficzne błędy.
Szwedzka szkoła - co nauczyciel języka ojczystego powinien wiedzieć
Przedmiot „Szwedzka szkoła" jest przedmiotem oferowanym przyszłym nauczycielom różnych języków (w grupie z polskim są np. język fiński i języki bałkańskie: chorwacki, bośniacki itp.). W przeciwieństwie do gramatyki polskiej jest to przedmiot wykładany po szwedzku, egzamin pisany jest również po szwedzku. Poza tym oferowane są wykłady online: w sumie przedmiot składał się z siedmiu spotkań co dwa tygodnie, z których tylko jedno było obowiązkowe. Godziny wykładów to zazwyczaj 17-18.30, więc można je pogodzić z pracą. Każdy wykład jest przedstawiany przez eksperta w danej dziedzinie. Niektóre wykłady były bardzo ciekawe, w przypadku innych nauczyciel nagrał krótką 15-minutową prezentację i po prostu wstawił ją na stronę. Także jakość wykładów bardzo się różniła między sobą.
Do każdego wykładu rekomendowane były lektury albo rozdziały książek. W przeciwieństwie do zajęć z gramatyki, książki te nie były zeskanowane przez nauczycieli i należało je wypożyczyć z biblioteki.
Wykłady obejmowały zagadnienia związane z nauczaniem języka ojczystego w szwedzkiej szkole, historią szkolnictwa szwedzkiego, procesami grupowymi oraz sytuacjami konfliktowymi. Podczas kilku wykładów mieliśmy również szansę pracy w grupach i wymiany doświadczeń. Oprócz zajęć z historii szkolnictwa i przedmiotu to właśnie rozmowy z innymi kursantami były najciekawszym elementem kursu. Ku mojemu zdziwieniu w kursie nie uczestniczyli głównie młodzi studenci chcący zdobyć dodatkową specjalizację, a doświadczeni nauczyciele języków ojczystych w Szwecji, którzy zapewne robili kurs na prośbę dyrektorów szkół, w których pracowali. Z rozmów z innymi kursantami dowiedziałam się, że wielu nauczycieli języków ojczystych pracuje w kilku lub kilkunastu szkołach. Ponadto rozmawialiśmy o problemach w kontaktach z dyrektorami szkół i rodzicami; wyzwaniach związanych z byciem jednocześnie nauczycielem języka i pomostem pomiędzy rodzicami a szkołą w przypadku nowoprzybyłych rodzin; trudnościach z dostosowaniem zajęć do uczniów o różnym poziomie znajomości języka; poczuciu bycia traktowanym z góry, jak nauczyciel gorszego sortu, przez innych nauczycieli.
Podczas kursu nie trzeba było robić żadnych testów, a jedynie przygotować jedno case study na temat konfliktu, jakiego byliśmy świadkiem w szkole i jak go rozwiązaliśmy. Egzamin finalny był egzaminem do napisania w domu i składał się z czterech pytań, na jakie należało odpowiedzieć, odnosząc się do zalecanej literatury. Polecane lektury nie były sugestiami - należało je przeczytać, aby móc się do nich odnieść w odpowiedzi na egzaminacyjne pytania. Na każde pytanie należało odpowiedzieć w mniej więcej 650 słowach (nie włączając bibliografii). Oto pytania egzaminacyjne (w oryginale i moim wolnym tłumaczeniu):
- En av de största förändringarna i svensk skolhistoria är övergången från parallellskolesystem till enhetsskola (grundskola) i mitten av 1900-talet. Redogör för denna reform (processen, aktörer, argument etc.) - Jedną z największych zmian w historii szkolnictwa szwedzkiego było przejście z paralelnego systemu szkolnego do pojedynczej szkoły w połowie XX w. Opisz tę reformę (procesy, podmioty, argumenty).
- Diskutera framväxt och utveckling av modersmålsämnet med fokus på minst tre av de följande faktorerna: Sveriges befolkning/demografi, lagstiftning; ideologier; skolans styrning och vetenskaplig forskning. - Zrewiduj rozwój przedmiotu język ojczysty, skupiając się na co najmniej trzech z wymienionych aspektów: ludności szwedzkiej/demografii, prawodawstwie, ideologii, nadzorze nad szkolnictwem i badaniach naukowych.
- Diskutera hur kunskaper i konflikthantering kan användas i praktiken när en konflikt uppstår mellan elever. - Opisz, jak można używać wiedzy o radzeniu sobie z konfliktami w praktyce, kiedy między uczniami pojawia się konflikt.
- Vilken roll kan modersmålsläraren och modersmålsundervisning ha för elevens språk- och identitetsutveckling? - Jaką rolę może pełnić nauczyciel języka ojczystego i nauczanie języka ojczystego w rozwoju językowym i osobowościowym ucznia?
Pytania były raczej konkretne i trudno byłoby na nie odpowiedzieć bez lektury zalecanych książek i bez co najmniej średniej znajomości języka szwedzkiego. Na odpowiedź mieliśmy tydzień. Polecane książki i egzamin zmuszający do refleksji nad rolą nauczyciela języka ojczystego były bardzo ciekawym elementem kursu. Dużo się dowiedziałam z tego przedmiotu, między innymi o językach i kulturach mniejszości w Szwecji. Myślę, że dla każdego zainteresowanego lingwistyką lub kulturą Szwecji będą to ciekawe zajęcia.
W następnym tekście opiszę Wam moje wrażenia z drugiego semestru studiów dla nauczycieli języka ojczystego.
 ){kind=link}
0 Komentarze